| Sažetak | Varikoziteti su proširene kolateralne venske komunikacije između portalnog i sustavnog krvotoka. Američko društvo za proučavanje bolesti jetre definira varicealnim krvarenjem svako aktivno krvarenje iz varikoziteta jednjaka ili želuca zabilježeno tijekom endoskopije ili kao prisutnost varikoziteta sa znakovima nedavnog krvarenja, te prisutnost velikih varikoziteta jednjaka i krvi u želucu bez pronalaska drugih mogućih uzroka krvarenja. Udio varicealnih krvarenja među krvarenjima iz gornjeg dijela gastrointestinalnog trakta iznosi oko 11% i raste, a šestotjedni mortalitet iznosi oko 20%. Glavni uzrok razvoja varikoziteta je portalna hipertenzija najčešće zbog ciroze alkoholne etiologije. Krv se zbog povećanog tlaka u portalnom krvotoku preusmjerava prema sustavnoj cirkulaciji stvarajući varikozitete u želucu i jednjaku. Znakovi krvarenja iz gornjeg GI trakta su hematemeza i melena te hematohezija u slučaju obilnijeg krvarenja. U anamnezi i fizikalnom statusu treba obratiti pozornost na simptome i znakove koji upućuju na bolesti jetre i/ili bolesti koje uzrokuju portalnu hipertenziju. Ezofagogastroduodenoskopija je zlatni standard u postavljanju dijagnoze varikoziteta i varicealnog krvarenja. Endoskopijom se vizualiziraju varikoziteti jednjaka koji se klasificiraju prije svega po veličini i varikoziteti želuca koji se klasificiraju prije svega prema lokalizaciji. Za procjenu rizika od mortaliteta, ponovnog krvarenja i drugih loših ishoda koriste se MELD i CTP skale. U bolesnika sa dekompenziranom jetrenom bolešću treba provesti probir na varikozitete. Također ga treba provesti u bolesnika sa kompenziranom cirozom jetre koji imaju kontraindikaciju na neselektivne beta blokatore i zadovoljavaju Baveno VII kriterije. Rizičnim bolesnicima treba ponuditi primarnu profilaksu čiji su temelj neselektivni beta blokatori. Za varikozitete jednjaka je savjetovano koristiti dodatno i endoskopsku ligaciju gumicama. Ukoliko bolesnik sa varikozitetima želuca ima kontraindikaciju za beta blokatore može se endoskopski primijeniti cijanoakrilat. Akutno varicealno krvarenje se liječi nadoknadom volumena kristaloidnim otopinama i krvlju, antibiotskom profilaksom i vazoaktivnim lijekovima. Krvarenje iz varikoziteta jednjaka se zaustavlja endoskopskom ligacijom gumicama ili cijanoakrilatom u slučaju neuspjeha, dok se ono iz želučanih varikoziteta liječi cijanoakrilatom. Nakon zaustavljenog krvarenja se započinje sekundarna profilaksa temeljena na neselektivnim blokatorima i endoskopskoj ligaciji gumicama. Za želučane varikozitete se umjesto gumica koristi cijanoakrilat i/ili balonom okludirana transvenozna obliteracija varikoziteta. U visokorizičnih bolesnika nakon zaustavljenog krvarenja treba provesti TIPS proceduru. |
| Sažetak (engleski) | Varices are dilated collateral venous communications between the portal and systemic circulations. The American Association for the Study of Liver Diseases defines variceal bleeding as any active bleeding from esophageal or gastric varices observed during endoscopy, the presence of varices with signs of recent bleeding, or the presence of large esophageal varices and blood in the stomach with no other potential sources of bleeding in sight. The proportion of variceal bleeding among upper gastrointestinal tract bleedings is about 11% and is increasing, with a six-week mortality rate of approximately 20%. The main cause of variceal development is portal hypertension, often due to alcoholic cirrhosis. Due to increased pressure in the portal circulation blood is redirected towards the systemic circulation resulting in esophageal and stomach varices. Signs of upper gastrointestinal tract bleeding include hematemesis and melena, and hematochezia in cases of severe bleeding. While taking the patient's history and physical examination, attention should be paid to symptoms and signs indicating liver disease and/or conditions causing portal hypertension. Esophagogastroduodenoscopy is the gold standard for diagnosing varices and variceal bleeding. Through endoscopy esophageal varices can be visualized, classified primarily by size, and gastric varices, classified mainly by location. Furthermore, MELD and CTP scales are used to assess the risk of mortality, rebleeding and other poor outcomes. Screening for varices should be conducted in patients with decompensated liver disease. It should also be performed in patients with compensated cirrhosis who have contraindications to non-selective beta-blockers and meet the Baveno VII criteria. High-risk patients should be offered primary prophylaxis, primarily based on non-selective beta-blockers. For esophageal varices, additional endoscopic band ligation is recommended. If a patient with gastric varices has a contraindication to beta blockers, cyanoacrylate can be applied endoscopically. Acute variceal bleeding is treated with volume resuscitation using crystalloid solutions and blood, antibiotic prophylaxis, and vasoactive drugs. Bleeding from esophageal varices is stopped with endoscopic band ligation or cyanoacrylate in case of failure, while bleeding from gastric varices is treated with cyanoacrylate. After bleeding cessation, secondary prophylaxis based on non-selective beta-blockers and endoscopic band ligation is initiated. For gastric varices, cyanoacrylate and/or balloon-occluded transvenous obliteration of varices are used instead of bands. In high-risk patients, TIPS procedure should be performed after bleeding cessation. |
